Den Haag, 13 januari 2012

Geachte heer,

Dank voor uw bericht aan de heer Elias. Op verzoek van de heer Elias zend ik u hierbij zijn antwoord:

“Ik ben blij dat ik naast boze, verongelijkte, onredelijke en soms zelfs verregaand onbeleefde mails van onderwijsgevenden ook een flink aantal ondersteunende en bemoedigende mails ontvang. Met u ben ik van mening dat er in het onderwijs veel enthousiaste, goede leraren zijn. Dit heb ik tijdens verschillende debatten ook nadrukkelijk gezegd. Feit blijft wel dat helaas ook een groep leraren niet goed functioneert. Ik vind het van zeer groot belang dat de leraar, de spil van het onderwijs, ondermeer goed met verschillen tussen leerlingen kan omgaan en kritisch naar zijn eigen functioneren en dat van zijn collega’s durft te kijken. Leraren die niet goed functioneren moeten worden bijgeschoold en wanneer dit niet tot verbetering leidt, worden ontslagen. Dit Kabinet investeert met steun van de VVD in een betere beloning en vooral meer carrièremogelijkheden voor leraren. Daarnaast wordt geïnvesteerd in het versterken van het beroep van de leraar. Dat gebeurt met de lerarenbeurs, de promotiebeurs, de ontwikkeling van een lerarenregister door de beroepsgroep en met de verbetering van de kwaliteit van de lerarenopleidingen. Kortom, ik pleit voor meer aandacht voor de goede leraar, voor het stimuleren van talent, voor prestatieverschillen en bijbehorende beloningsverschillen. Met één hoofddoel: kinderen goed les te geven. Ik hoop dat uw vrouw nog jarenlang met veel plezier voor de klas staat. Uw mail en dit antwoord plaats ik, uiteraard geanonimiseerd, op mijn website.”

Met vriendelijke groet,

Jeroen van Dijken, persoonlijk medewerker Ton Elias

—–Oorspronkelijk bericht—–
Verzonden: woensdag 11 januari 2012

Geachte heer Elias,

Zojuist naar Pauw en Witteman zitten te kijken en wel naar de discussie over het basisonderwijs.

Graag wil ik het volgende meegeven: HOUVOL, u heeft gelijk!

Er zijn grote verschillen in kennis en kunde van leerkrachten en belangrijker nog in beleving van de leerkrachten. Uiteraard is dat niet goed voor het onderwijs. De leerlingen missen hierdoor veel ook belangrijk de motivatie van de goede leerkrachten lijdt er onder.

Ik spreek uit tweede hand, mijn vrouw is leerkracht en ik trek mij conclusie uit onze gesprekken over ons werk.

Nogmaals houd vol omwille van de goed gemotiveerde leerkrachten en de leerlingen.

Vriendelijke groet,

Ton Elias in debat met Kete Kervezee (Voorzitter PO-Raad, vertegenwoordiger van de meeste schoolbesturen in het primair onderwijs) over investeringen in het onderwijs

Pauw en Witteman d.d. 11-01-2012. U kunt het fragment hier terugkijken.

Toespraak Ton Elias bij acceptatie Gouden Dijsselbloem d.d. 11 januari 2012

Uiteraard was ik bereid deze prijs persoonlijk aan te nemen. Ik ben er namelijk trots op dat maar liefst 80% van uw achterban mij heeft verkozen als winnaar van de Gouden Dijsselbloem. Dat zijn verkiezingsuitslagen die je maar zelden ziet in Nederland en voorbehouden zijn aan landen met een, op zijn zachtst gezegd, andere opvatting over eerlijke en anonieme verkiezingen.

In de spreektijd die ik heel netjes van u gekregen heb, leg ik u graag uit waarom ik trots ben op mijn uitverkiezing. Want natuurlijk probeert u mij met deze prijs voor joker te zetten – en dat mag! – maar ik gebruik dit moment graag om daar inhoudelijk wat op terug te zeggen.

In het juryrapport verwijt u mij ten eerste dat ik niet consequent ben als ik op het ene moment zeg dat u niet in Den Haag moet komen demonstreren als u voor de klas moet staan – en u op het andere moment verwijt dat u niet aanwezig bent bij een Kamerdebat. Hier slaat de jury de plank wel zeer aantoonbaar mis.

Die demonstratie waar ik het over had vond op maandag 23 mei overdag plaats en inderdaad: overdag en doordeweeks hoort u voor de klas te staan. Net zoals u wat mij betreft afgelopen maandag gewoon voor de klas had moeten staan in plaats van met een paar honderden leraren te besluiten uw kerstvakantie met één dag te verlengen.

Maar dat debat waar u in het juryrapport aan refereert was s’ avonds en begon om kwart voor zeven. Daar had u dus makkelijk bij kunnen zijn, zonder dat het ten koste ging van de lestijd. Maar in de avond, in uw eigen vrije tijd, was u in geen velden of wegen te bekennen.

Over die demonstratie van 23 mei wil ik graag nog iets kwijt. Ik neem aan dat u het met mij eens bent dat leraren ook – náást en ná de ouders haast ik me erbij te zeggen – in zekere mate een taak hebben om het moreel kompas van jongeren te ijken. Dan valt toch niet uit te leggen dat u bij die demonstratie een stapel oude schoenen klaar heeft gelegd om naar foto’s van politici te gooien? En het werd nog bonter toen een jonge lerares, terwijl ik sprak, met een schoen op mijn fotoportret stond te rammen! Niet alleen de uitkomsten van uw verkiezingen rieken naar bepaalde praktijken in bepaalde landen, ook uw demonstratiepraktijken lijken daar op …

Ik vraag u dan ook oprecht: vindt u dat normaal voor mensen die onze kinderen opvoeden? Ik vind dit in ieder geval een blamage voor uw professie. Natuurlijk: er is vrijheid van demonstratie en er is vrijheid van meningsuiting. Ik was goed bevriend met Theo van Gogh. Maar ik was het zeer eens met zijn vader die zei: ‘dat er vrijheid van meningsuiting is, betekent nog niet dat je alles vervolgens ook maar moet zeggen’. Zou u daar nog eens over willen nadenken als u nog eens acties organiseert? U mag demonstreren zoals u dat wilt. Maar vindt u werkelijk dat dat, als onderwijsgévende, zó moet?

U verwijt mij in het juryrapport dat ik “zonder enige fatsoenlijke onderbouwing” roep dat “een groot deel van de leraren incompetent is, te veel zeurt en aangepakt moet worden”. Hoezo zonder onderbouwing? Ik voerde regelmatig feiten op en blijf dat ook doen. Deze Onderwijsinspectie stelt in haar onderwijsverslag 2009/2010 op pagina 15 vast, en ik citeer: “Uit lesobservaties van de Inspectie blijkt echter dat één op de tien leraren in het voortgezet onderwijs geen goede instructie geeft en dat één op de vijf leraren de tijd in de les niet efficiënt gebruikt. De helft van de leraren kan het onderwijs niet afstemmen op verschillen tussen leerlingen.” Hoezo geen onderbouwing? Uitlatingen van uw voorlieden wijzen erop dat alles in het onderwijs wel goed komt als we de leraar nou maar gewoon met rust laten in z’n klas. Enige onderbouwing voor de stelling dat de door de inspectie vastgestelde feiten daardoor zullen verbeteren, geeft u echter niet.

Waar ík namens de VVD-fractie al tijden voor pleit is een betere kennisoverdracht en professionele intervisie om het lerend vermogen van het onderwijsveld zelf op te krikken. Maar helaas zijn dat voor u scheldwoorden. En nogmaals, dat begrijp ik oprecht niet. Want in mijn uitgebreide contacten met scholen en leraren – een derde kritiekpunt in het juryrapport dat ik verre van mij werp is als zou ik geen contacten met de onderwijswereld onderhouden– komt juist naar voren dat veel leraren en menig schoolbestuurder mijn inzet deelt. Geeft u ook hén eens een stem, zou ik zeggen.

Dames en heren van het LIA, ik vind dat u in het stenen onderwijstijdperk leeft en onvoldoende oog heeft voor het falen van delen (!) van uw beroepsgroep.

En als u míj met deze prijs belachelijk wil maken, beschouw ík dat op mijn beurt dus als een compliment en zal ik deze prijs met trots boven mijn schouw hangen als feitelijke ondersteuning van mijn standpunt en dat van de VVD-fractie.

Hartelijk dank dus!

VVD wil debat over effectiviteit onderwijsgeld

Vandaag publiceerde het Sociaal-Cultureel Planbureau het rapport “Waar voor ons belastinggeld?”, een onderzoek naar de effectiviteit van de uitgaven van de overheid. Het Sociaal-Cultureel Planbureau concludeert onder andere dat het extra geld dat de afgelopen jaren naar onderwijs is gegaan nauwelijks heeft geleid tot betere prestaties.

VVD-onderwijswoordvoerder Ton Elias: “De bevindingen van het Sociaal-Cultureel Planbureau zijn dermate interessant en fundamenteel, dat ze aanleidingen moeten geven tot een serieus en principieel debat over de effectiviteit van de inzet van onderwijsgeld. Dat debat zal de VVD voeren en desgewenst in gang zetten. We zien te vaak dat meer geld niet leidt tot betere prestaties. Het zou goed zijn wanneer dat besef ook bij andere politieke partijen zou doordringen.”

Speech Ton Elias LAKS-demonstratie inzake onderwijstijd d.d. 21-12-2011

De VVD stáát voor wat we besluiten en daarom ben ik hier vandaag wél !

Ik wil dat jullie niet ’s-morgens om half acht een smsje krijgen welke twee uur er die dag weer uit gaan vallen! Áls je het al op tijd hoort …

Ik wil wél dat jullie lés krijgen en wat léren als je op school bent.

Ik wil dat leraren zich niet te makkelijk ziek melden of zich in jullie tijd bijscholen. De VVD wil dat leraren kwaliteit leveren.

En de VVD wil af van het gehang in de gang en het geslenter op het schoolplein.

De VVD ziet jullie als klant van het onderwijs. Met plichten. Maar ook met rechten.

Met klanten moet je altijd zorgvuldig omgaan. Dus ook met onderwijsklanten.

En daarom heb ik ja gezegd tegen een wet die van scholen eist dat jullie les krijgen.

Die van de leiding verlangt eist dat ze betere roosters maken.

Dát is wat er door deze wet straks ook gaat gebeuren.

Op mijn initiatief kan de Inspectie dat ook controleren.

En daarom ben ik vóór deze wet!

Laat je niet voor het karretje van de vakbond spannen die de lange lerarenvakantie wil behouden, maar kom op voor je echte belang: goed onderwijs in de klas en geen gehang in de gang!

Elias: Vrijheid onderwijs bij VVD in vertrouwde handen

Reformatorisch Dagblad, 06-12-2011

VVD-Kamerlid Elias is een overtuigd voorstander van de vrijheid van onderwijs. Dat geeft een band met christelijke Kamerleden. Maar denkend aan de bevindelijk gereformeerde politici heeft de liberaal wel last van „een graat” in zijn keel.

De Tweede Kamer besprak afgelopen woensdag en donderdag de onderwijs­begroting. Linksom of rechtsom komt bij dit jaarlijks terugkerende debat wel een keer de vrijheid van onderwijs ter sprake. Nu was het VVD-Kamerlid Elias die het thema aansneed. Hij voerde een vurig pleidooi voor een goede onderwijs­kwaliteit. De liberaal wil niet dat bestuurders van een islamitische school in Amsterdam die hun instelling moesten sluiten vanwege het slechte onderwijs, een nieuwe school starten.

In het debatje dat daarover ontstond, greep Elias de kans om zijn visie op artikel 23 van de Grondwet stevig neer te zetten. Hij noemde zichzelf daarbij een „principieel verdediger van artikel 23 van de Grondwet.” En even later, op een specifieke vraag van SGP-Kamerlid Dijkgraaf: „Het is volstrekt helder dat dit een belangrijk liberaal uitgangspunt is. Artikel 23 gaat om het recht op zelfbestuur en zelforganisatie.”

Enkele dagen na het debat licht Elias zijn stellingname toe: „Wij willen zelfs minderheden van minder­heden de ruimte bieden. Dat is het charmante van Nederland: er is ruimte voor anders­denkenden. Dat past bij ons land. Ik vind dat echte liberalen, zelfs als ze de machtsvraag in hun voordeel kunnen beslechten, ruimte moeten bieden aan volstrekt anders­denkenden. Dat principe zal ik tot mijn laatste snik verdedigen. Ik ben het dan ook eens met mijn partijgenoot premier Rutte, die eens stelde dat hij als liberaal van mening is dat als de vrijheid van onderwijs er nog niet was, deze morgen uit­gevonden zou moeten worden.”

Wat Elias tijdens de begrotingsbehandeling neer wilde zetten, is dat onderwijskwaliteit belangrijk is. „Ik ben niet tegen islamitisch onderwijs, niet tegen rooms-katholiek onderwijs, niet tegen protestants-christelijk onderwijs en niet tegen reformatorisch onderwijs; ik ben tegen slecht onderwijs. De vrijheid van onderwijs mogen we niet gebruiken als dekmantel om misstanden te laten voortbestaan. Het interessante is dat ook SGP, CDA en in toenemende mate ChristenUnie dat vinden. Daarin kunnen we elkaar dus vinden, en dat schept ook ruimte om de vrijheid van onderwijs als dragend principe van ons onderwijsbestel in stand te houden.”

De vrijheid van onderwijs heeft ook consequenties voor het benoemingsbeleid, bijvoorbeeld bij de vraag of scholen samen­wonende homoseksuele docenten moeten kunnen weren. Ook ligt er nog een belangrijke discussie in het verschiet over het toelatings­beleid. De linkse fracties willen dat scholen alle leerlingen en hun ouders accepteren als die de uitgangspunten van de school respecteren.

Elias kent de discussies. Hij wil er op dit moment niets inhoudelijks over zeggen. Alleen dit: „De VVD gaat die discussies opnieuw aan, met als uitgangspunt dat de kern, het wezen, de geest van de grondwettelijke onderwijs­vrijheid in stand blijft. Wordt dus vervolgd.”

Elias: „Mijn boodschap is dat de VVD op het thema artikel 23 te vertrouwen is. Wat dat betreft loopt er een rechte lijn van de liberaal Thorbecke, die in de negentiende eeuw de vrijheid van onderwijs in de Grondwet vastlegde, naar de liberale premier Cort van der Linden, die de gelijkberechtiging van openbaar en bijzonder onderwijs regelde, naar mensen als Bolkestein, Rutte, mijn oud-collega en huidig commissaris van de Koningin in Gelderland Cornielje en naar mij.”

Een opmerkelijke stellingname, zeker omdat er in de VVD nog wel eens andere geluiden klinken. Zoals van de directeur van het wetenschappelijk instituut van de partij, Van Schie. Hij wil het liefst af van de onderwijsvrijheid. Om te garanderen dat kinderen neutrale voorlichting krijgen over religies, moet de vrijheid van onderwijs wijken. „Staatsinmenging ter bevordering van de vrijheid kan soms geboden zijn”, zo stelde hij vorige week.

Elias kan er niets mee: „De meerder­heid binnen de VVD is altijd voor de onderwijsvrijheid geweest. Zelforganisatie is een belangrijk liberaal uitgangspunt. De lijn van Van Schie is niet de lijn van de fractie.”

Het argument van Van Schie dat alle kinderen objectieve informatie moeten krijgen over alles wat er in de samenleving speelt, deelt Elias op zich wel. „Maar dat borgen we ook in de kerndoelen. Daarin komt nu bijvoorbeeld ook te staan dat er voorlichting over seksuele diversiteit nodig is.” De liberaal onderschrijft de stelling dat alle scholen daar vervolgens op hun eigen manier mee om mogen gaan, mits ze zich houden aan de wettelijke bepalingen. „Ik heb er geen moeite mee als scholen vanuit hun eigen standpunt daarna een oordeel geven over de voorlichting. Dat behoort tot de kern van de onderwijsvrijheid.”

Elias heeft altijd al wat met het onderwijs gehad. Zijn vader was jarenlang onderwijsjournalist bij de rooms-katholieke krant De Tijd en daarna bij NRC Handelsblad. „We hadden het thuis altijd over onderwijs en politiek. Ik trad in 1977 in de voetsporen van mijn vader en werd journalist bij het universiteitsweekblad Folia Civitatis. Daarover is er een mooie anekdote. Tijdens een debat in de Tweede Kamer over een onderwijskundig onderwerp in 1979 werden wij beiden geciteerd. We waren er beiden ook bij. Mijn vader zat aan de ene kant op de perstribune en ik aan de andere kant.”

Dat de vrijheid van onderwijs gehandhaafd moet blijven, heeft voor Elias niets te maken met zijn rooms-katholieke opvoeding. „We waren thuis linksig katholiek. Toen ik op mijn zestiende besloot niet meer naar de kerk te gaan, was dat geen probleem. Het rijke roomse leven was mooi, maar ik verlang er niet naar terug. Ik ga ook niet meer naar de kerk, maar kijk niet met wrok op mijn opvoeding terug, zoals veel gereformeerden. Ik houd van klassieke muziek, ook van religieuze. Behalve naar Mozart luister ik veel naar Händel en af en toe naar Bach.”

Elias neemt zijn momenten van rust, ook om naar deze muziek te luisteren. „Ik word echt wel eens dol van de drukte in de Tweede Kamer. Er is nauwelijks tijd om te denken en te lezen. Soms zit ik op zondagmorgen al om acht uur in mijn werkkamer in het Kamergebouw. Dan zet ik muziek op en kan ik luisteren, denken en lezen. Heerlijk.”

Dat de grondwettelijke vrijheid van onderwijs belangrijk is, heeft volgens Elias alles te maken met zijn politieke overtuiging: „Ik ben een echte liberaal en wil ruimte geven aan andersdenkenden, ook al staat hun standpunt haaks op het mijne.”

In dit verband moet Elias nog wel iets van het hart. Hij leidt dat in met de stelling dat de persoonlijke verhoudingen tussen hem en veel staatkundig gereformeerden „al heel lang heel goed zijn. Ik woon al jarenlang in dezelfde straat als SGP-voorlichter Menno de Bruyne en ga heel vriendschappelijk met hem om.” Dan volgt zijn maar: „Ik vind dat zware gereformeerden vaak selectief winkelen in de vrijheid. Ik gun hun vanuit mijn liberale overtuiging van harte en gemeend hun scholen, maar hun vrijheidsbegrip houdt op als ik op zondag zou willen winkelen. Ook heb ik moeite met het moralisme van gereformeerden als het gaat over de manier waarop liberalen hun leven inrichten. Alsof wij dat slechter doen dan degenen die vanuit een bevindelijke achtergrond leven. Ik zou wat meer wederkerigheid willen zien. Het gebrek daaraan steekt als een graat in mijn keel.”

Spreektekst Ton Elias onderwijsbegroting 2012, tweede termijn d.d. 01-12-2011

MdV: we horen hier een debat te voeren, ook in 2^e termijn. Het is mij een gruwel dat we die 2^e termijnen vaak louter nog gebruiken voor een diarree van moties. Ik kom er dan ook straks met slechts één. Maar eerst wil ik graag nog zeggen het zeer eens te zijn met collega Beertema die gisteren zo treffend zei ‘we overvrágen toch niet, met die paar simpele dingen die we van het onderwijs verlangen. Ook een opmerking van de heer Dijkgraaf was me uit het hart gegrepen, namelijk ‘slechts 30% van de school is gericht op opbrengstgericht werken, dat horen ze gewoon te doen”  – ik vond dat hele rake opmerkingen – en ik sluit me er van harte bij aan.

Ik ben het zeer eens met de opmerking van de minister over onderwijs en kennis als onze kanskaart voor de toekomst. Ook ben ik erg blij dat de minister zo ruimhartig en duidelijk heeft uitgesproken dat haar discussie over betrokkenheid van ouders niet betekent dat vrouwen hun baan zouden moeten opzeggen om zich meer met het onderwijs van hun kinderen te kunnen bemoeien. We hebben geen Kabinet met een moderne, liberale minister-president om terug naar de jaren ‘50 te gaan.

Dit kabinet zet op meerdere punten in op het verhogen van de kwaliteit. De centrale toetsing is daarvan een onderdeel en een middel om de kwaliteit te verbeteren. Van toetsen alleen wordt leerling niet beter. Maar hoe meer toetsen, hoe gewoner het wordt, en dáár wordt een leerling beter van: door de leerling te volgen kun je achterstanden eerder signaleren en daar op reageren. Door de prestaties van alle leerlingen te volgen, breng je in kaart hoe docenten en scholen presteren. In zijn totaliteit is het geen toetsterreur, maar een middel om de kwaliteit te verhogen. Ik ben het eens met de Minister, die afstand nam van de ongetwijfeld goed bedoelde, maar voor de lange termijn, onverstandige woorden van mevrouw Ferrier.

Het idee van de PVV om het ‘je’ en ‘jij’ in het onderwijs aan te pakken is sympathiek, maar het is belachelijk om scholen op te leggen hoe de omgang tussen leerlingen en leraren is. Dit is aan de school zelf. In Den Haag moeten we de nadruk leggen op kwalitatief goed onderwijs met goede leraren die het beste uit leerlingen halen. Of zo’n leraar wordt aangesproken met ‘je’ of ‘meester Harm’ is niet aan ons als parlement te bepalen.

Ik heb met groot genoegen vastgesteld dat er breed draagvlak lijkt te ontstaan voor het aanpakken van misstanden rond het onderwijs die oneigenlijk kunnen schuilen (ik vat een heel genuanceerde discussie uit de 1^e termijn nu even erg kort samen) onder de paraplu van de vrijheid van onderwijs. Ik acht het van groot belang dat gegeven dan ook uit te spreken en ik hoop op zo breed mogelijke ondersteuning vanuit de hele Kamer. Vandaar de volgende motie:

De Kamer

gehoord de beraadslaging,

van mening dat de vrijheid van onderwijs, zoals vastgelegd in artikel 23 van de Grondwet een groot en belangrijk goed is;

van mening dat kwalitatieve misstanden in het onderwijs niet behoren te kunnen worden gelegitimeerd met een beroep op dit artikel;

spreekt als haar oordeel uit dat op korte termijn gepoogd moet worden deze kwalitatieve misstanden te bestrijden en voorkomen zonder bovenbedoelde vrijheid van onderwijs aan te tasten;

verzoekt de Regering aan een dergelijk streven mee te werken.

Elias

Spreektekst Ton Elias onderwijsbegroting 2012, d.d. 30-11-2011

NB Alleen het gesproken woord geldt.

Mevrouw de voorzitter! Ook op het terrein van het onderwijs is dit kabinet voortvarend van start gegaan. Er zijn vijf zeer concrete actieplannen naar het parlement gestuurd – over lerarenbeleid, primair onderwijs, voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoger & wetenschappelijk onderwijs. Alle vijf, ik zeg dat met enige nadruk, zijn ze met grotere parlementaire steun aanvaard dan op grond van oppositionele ketelmuziek op het eerste gezicht zou kunnen worden gedacht.

Het is daarmee voor het eerst in veertig jaar dat presteren over de hele linie zo pregnant op de onderwijsagenda is gezet. Dat is inhoudelijk een buitengewoon goede zaak; ik wil dat met grote politieke nadruk vaststellen. En ook wil ik vaststellen dat er op dat beleid een heel duidelijk VVD-stempel drukt: meer presteren, een tandje erbij in het hele onderwijs, minder klagen en zeuren, het onderwijs is niet voornamelijk ‘leuk’, maar er moet ook (door leerlingen én leraren) stevig gewerkt worden, ouders moeten meer hun pedagogische verantwoordelijkheden nemen.

De houtskooltekening van het onderwijsbeleid van dit kabinet hangt dus aan de wand en die schets bevalt goed.

Maar, mevrouw de voorzitter, papier in onderwijsland is geduldig en nu komt het op twee dingen aan. Ten eerste dat de bewindslieden op het Onderwijsdepartement er ook werkelijk aan blijven trekken dat gebeurt wat is afgesproken. En ten tweede, nog belangrijker: dat ook de onderwijswereld snapt dat het menens is met de afspraken over beter presteren. De VVD-fractie zal op dit vlak het voortouw blijven nemen.

Het is van groot belang dat de nu vastgelegde prestatieafspraken ook worden nagekomen. Mevrouw Van Bijsterveldt was staatssecretaris in het kabinet-Balkenende, maar is nu Miníster in het kabinet-Rutte. Ik zeg haar: noblesse oblige, adeldom verplicht. Zij moet er alert op zijn én blijven dat het onderwijs niet voor de vorm een beetje meeveert en gewoon doet waar het zelf zin in heeft. Cultuurverandering is uiteraard een zaak van lange adem, maar het begin moet er wel zijn en ook breder gedragen worden. De Minister moet daar wat ons betreft af en toe nog meer aan trekken; op een paar punten heeft zij onvoldoende willen bewegen in de richting die de VVD-fractie voor noodzakelijk houdt.

Waarom zijn we daar zo scherp op? Mijn fractie schrikt van een cultuur in de onderwijswereld, waarin brede ondersteuning voor de gedachte bestaat dat de werkgelegenheid van de falende docent belangrijker is dan de vraag of onze kinderen het beste krijgen dat in huis is.

De cultuur om falende docenten als gegeven te beschouwen, die cultuur moet er echt de komende jaren uit in het onderwijs. Ik trek me overigens wel degelijk de kritiek aan als zou in het VVD-verhaal totnutoe de waardering voor het belangrijke werk van de gewone onderwijzer(es) voor de klas te weinig hebben doorgeklonken. Ik wil daarom vanaf deze plaats nogmaals benadrukken dat het een mooi vak is, dat veelal met liefde en enorme inzet wordt uitgeoefend. Maar ik blijf er tevens bij dat de cultuur van toedekken van fouten door onderwijsbobo’s en meteen op de kast springen bij kritiek, moet en zal veranderen – en dat ik namens mijn fractie ook van deze bewindslieden zal blijven verlangen dat zij daar al het mogelijke toe zullen bijdragen – ik stel het op prijs wanneer de bewindslieden zich op dit punt expliciet uitspreken.

Op veel scholen, mevrouw de voorzitter, bestaat de indruk dat dit kabinet een tijdelijk ongeluk is – en dat het onderwijs van deze plaag snel verlost zal zijn doordat het ook snel weer zal vallen. Nu we ruim een lastig regeringsjaar verder zijn, is het ook voor de onderwijswereld verstandig aan te nemen dat het kabinet stabieler te paard zit dan de verzamelde grachtengordelcolumnisten iedereen willen doen geloven. Maar áls het vallen zou, en áls er al een kabinet van andere signatuur zou komen, dan nóg zal het onderwijs aan de gedachte moeten wennen dat er geen schip met geld het onderwijs zal worden binnengevaren – eenvoudigweg omdat dat schip er niet ís. Want ook al zet je een SP-minister en een PvdA-staatssecretaris op de bewindsliedenétage van dat departement, ze zullen er geen geheime kluis met een paar miljard achtergehouden euro’s aantreffen. Mijn zorg nu met betrekking tot het huidige onderwijsbeleid is, dat de onderwijswereld denkt: ‘het zal wel, wat ze in Den Haag bedenken, maar wij gaan gewoon door zoals we het gewend zijn’. En dat is simpelweg niet goed genoeg, de statistieken en internationale vergelijkingen bewijzen dat.

‘Den Haag’ moet uiteraard geen achterlijke en overdreven wetten en regels maken en de VVD zal zich bij iedere gelegenheid opnieuw inzetten om die te slopen of te voorkómen. Maar áls wij hier bij meerderheid democratisch iets vaststellen, dan moet het ook worden uitgevoerd.

In dat verband vraag ik me vandaag namens mijn fractie ook hardop af of we in de wijze waarop we met het rapport-Dijsselbloem politiek omgaan, niet zijn doorgeslagen. Akkoord, minder regels en de scholen meer vrijheid en autonomie gunnen, prima. Maar de mantra dat het onderwijs over het hoe gaat en wij hier in Den Haag alleen over het wat, mag niet door de onderwijswereld worden misbruikt om lak te hebben aan het onderwijsbeleid, zodra dat de betrokkenen politiek of inhoudelijk niet zint. En het lijkt er sterk op dat dit is wat er de komende twee jaar dreigt te gebeuren. We hebben het steeds over het hoe en het wat bij Dijsselbloem. Maar ik wil daaraan VOORAF laten gaan het ‘of’.

Namelijk OF het onderwijs wel daadwerkelijk uitvoert wat HIER in dit parlement besloten wordt. Hard geformuleerd: als wij hier in Den Haag, domme of zelfs idiote dingen bedenken volgens de onderwijswereld, maar er is een democratische meerderheid die dat hier vaststelt, dan hebben die scholen dat uit te voeren, punt uit. We moeten dat niet doen, foute, rare beslissingen nemen, maar als we vanuit onze verantwoordelijkheid ooit accepteren dat scholen zich niets aantrekken van wat wij hier wettelijk voorschrijven, dan horen die scholen en besturen een ernstig probleem te hebben. De pedagogische provincie is geen bananenrepubliek en bepaalt niet op eigen houtje de spelregels.

Van de bewindslieden wil graag weten of ze de zorgen van de VVD-fractie hieromtrent delen. Graag wil ik ook hun erkenning dat ze hierop alert zullen zijn, ons als Kamer zullen informeren en veel sneller de Inspectie van het onderwijs zullen inschakelen om snel inzicht te krijgen in de vraag of het onderwijs wel doet, wat wij met de actieplannen beogen. Ik sluit niet uit dat dat betekent dat die Inspectie financieel meer ruimte behoeft en meer mensen nodig zal hebben. Ook specifiek op dit punt graag de reactie van de minister; ook sluit ik een amendement op dit punt niet uit.

2. Mijn tweede punt van vandaag gaat over het Islamitisch onderwijs. Ernstige kwalitatieve problemen in het Islamitisch onderwijs noopten in Amsterdam dit voorjaar tot stopzetting van de bekostiging. Dezelfde bestuurders zijn nu bezig een nieuwe school op te richten en iedereen ziet op een kilometer afstand aankomen dat de oprichting daarvan onder de paraplu van de onderwijsvrijheid uit 1917, tot  een nieuw drama zal leiden. Dit is nu typisch een voorbeeld van een rare bokkensprong in het onderwijs, die eigenlijk iedereen onjuist vindt, maar die toch blijft voortbestaan omdat het heilige huisje van de vrijheid van onderwijs in het geding zou zijn. Terwijl dat eigenlijk helemaal het geval niet is. Naar mijn mening dienen alle fracties in ons huis, paradoxaal genoeg juist ook de christelijke of christelijk geïnspireerde, zich te realiseren dat op langere termijn de vrijheid van onderwijs alleen houdbaar zal blijken te zijn, wanneer we bereid zijn reële misstanden die zich in en rond het onderwijs voordoen aan te pakken en een omweg om de beladen onderwijsvrijheid heen te vinden.

Ik wil dan ook vandaag een oproep aan alle partijen in dit huis doen om een misstand zoals op dat islamitisch college te kunnen tegengaan (ik denk er sterk over om daar een Kameruitspraak over te vragen, wanneer die op brede instemming zou kunnen rekenen).

Over de vrijheid van onderwijs conform artikel 23 van de Grondwet heeft de VVD in het Regeerakkoord de afspraak gemaakt dat daaraan niet zal worden getornd. De VVD houdt zich aan afspraken (‘wij zijn goed voor onze handtekening’) en zal niet tijdens de kabinetsrit “terugonderhandelen”, zoals de grote klacht van CDA-ers uit het vorige kabinet over de hinderlijke vaste gewoonte van socialisten luidde.

Dat neemt niet weg dat er tal van nieuwe onderwerpen langskomen in een veranderd onderwijsland, die schreeuwen om een oplossing, waar evenwel de grondwetgever uit 1917 in de verste verten niet aan had kúnnen denken.

Ook christelijke partijen, interessant genoeg de SGP voorop, zien in dat zij uit welbegrepen eigenbelang moeten willen meebewegen om die oplossingen te bewerkstelligen. Want juist wie (tegen de onmiskenbare deconfessionaliserende langetermijnbeweging in) het in de hele wereld zo unieke fundament onder de vrijheid van onderwijs bestendig wil behouden, doet er verstandig aan het onmogelijk te maken dat door bijvoorbeeld Islamitische bestuurders een onheus beroep op de onderwijsvrijheid gedaan wordt. De VVD heeft de afgelopen jaren, kijk bijvoorbeeld naar de wetgeving rond de samenwerkingsschool, buitengewoon veel inlevingsvermogen opgebracht voor de voorstanders van de vrijheid van onderwijs – en het zou van respect en fatsoen getuigen als omgekeerd hetzelfde zou geschieden rondom mijn oproep om misbruik van die vrijheid te willen aanpakken.  Betrokkenen in de onderwijswereld horen zich niet te verschansen achter de letter van de Grondwet inzake de onderwijsvrijheid, terwijl hun strevingen in de geest noch de bedoeling van diezelfde wet zijn.

Onduidelijk is nog wat de beste route is om dit punt in wetgevende zin op te pikken. Wellicht is dat om een initiatief-wet (medio 2009) van oud CDA-kamerlid Jan-Jacob van Dijk nieuw leven in te blazen en een daarbij eerder gediend VVD-amendement licht te wijzigen. Misschien echter is amendering van de wet inzake ‘Goed onderwijsbestuur’ een meer praktische route; wellicht ook kan het vorige week aangekondigde initiatief van Celik/PvdA ook de juiste route zijn. De VVD-fractie zal zich hierop de komende maanden breder oriënteren en laten adviseren. Van belang voor dit moment lijkt mij dat de hele Kamer zich hierover uitspreekt in de zin zoals ik heb aangegeven – en het helpt ontegenzeglijk wanneer deze minister dat ook doet – waartoe ik haar bij dezen van harte uitnodig!

3. Mijn derde en laatste hoofdpunt bij deze begroting, ik beperk me bewust tot drie echte hoofdpunten, betreft de financiële nonchalance in ons onderwijs.

De VVD-fractie maakt zich daarover grote zorgen. Eén van de grote opgaven voor het komende decennium is ervoor te zorgen dat de mentaliteitsverandering niet alleen op betere leerprestaties gericht is maar ook op een zakelijker klimaat over de hele linie in het onderwijs. Er zit een merkwaardig soort geloof in het hoofd van zeer velen die in het onderwijs werken, dat deze sector andere mores vergt dan waar elders in de samenleving ook. “Het onderwijs is geen bedríjf, hoor!”, luidt het dan. En dat is het ook niet. Maar dat neemt beslist NIET weg dat ook in het onderwijs, en ja, hier spreekt inderdáád een oud-ondernemer met een eigen bedrijf, een lagere inkomende factuur het snelst en het makkelijkst leidt, tot méér onderwijseuro’s. Er stroomt verdraaid veel geld door ons onderwijs heen, dat deugdelijker en zakelijker beheerd moet worden. Ik geef twee voorbeelden.

Onlangs bleek mij dat voor het afscheid van een MBO-bestuurder [ROC Aventus] een kleine 25.000 euro was uitgegeven; er werd nog even gesjacherd met de cijfers om mij om de tuin te leiden, maar na Kamervragen van mijn kant op grond van informatie van een vasthoudende klokkenluider die mij op het spoor hield, kwam de waarheid toch aan het licht: ook deze Minister ergerde zich aan 25.000 euro voor één afscheid. Tweede voorbeeld: in 2009 zijn er in het primair onderwijs 3.200 onderwijzers teveel aangenomen (op de 135.000 die er in die sector werken). Dat kon omdat de scholen een zogeheten lumpsumfinanciering hebben gekregen: een grote zak met geld en daar zie je het maar van te doen. Nogal wiedes dat er geklaagd wordt dat er geen geld voor schoonmaak en onderhoud meer was, als je teveel mensen aanneemt; een bedrijf kun je zo in ieder geval niet leiden.

Dit deugt natuurlijk niet, allebei niet, maar het probleem zit helaas nog een slag dieper. Niet alleen dat er weleens wat mis gaat in financiële of bedrijfsmatige zin is hetgeen de VVD-fractie (naar de onderwijswereld kijkend) verontrust, maar NÓG meer de volstrekte nonchalance waarmee financiële ontsporingen gelaten worden vastgesteld. En altijd maar weer in de zekerheid dat op de achtergrond vadertje Staat wel weer klaarstaat om, als het misloopt, problemen op te lossen. Men is, iets huiselijker uitgedrukt, onvoldoende gewend de eigen broek op te houden en een beetje zakelijk te denken.

Ik wil van de minister een specifiek actieplan (dat mag op 1 A-4tje hoor, als het maar gebeurt!), waarin wordt vastgelegd dat financiële beslissers in onderwijsland aan concrete op te stellen minimum-eisen op zakelijk gebied moeten voldoen; ik ga er daarbij vanuit dat de minister concrete afspraken maakt met de werkgevers in het onderwijs, dat die eisen omhoog moeten en dat werknemers in onderwijsland met een financiële verantwoordelijkheid daaraan moeten voldoen. Een en ander moet ook in het beroepsregister komen; en geen andere baan in het onderwijs voor wie niet aan de eisen voldoet. Daarbij moet ook het begrip ‘demotie’ niet worden ontweken: iemand die het prima deed voor de klas, tien jaar terug directeur werd, maar voor wie het besturen en al die financiële rimram het tóch eígenlijk niet is, gewoon weer fijn voor de klas gaan staan, misschien wat minder verdienen – en iemand anders die het wél kan de financiën en de organisatie laten doen. We moeten af van het taboe, dat je niet op gemaakte keuzen zou kunnen terugkomen, als niemand er gelukkig van wordt – en bovendien onderwijseuro’s niet maximaal effectief worden ingezet.

Ik zie graag dat de bewindslieden van OCW dit signaal aan het Onderwijs mét ons afgeven. En daar hoort ook bij, ik zeg het met nadruk, dat een werkloos geworden financieel sterke onderwijsdirecteur van een basisschool uit Limburg het volkomen normaal moet gaan vinden om voor z’n baan te verhuizen naar Brabant of Utrecht. Dat vergt veel meer een méntaliteitsomslag bij het individu dat het betreft dan weer een of andere arbeidsmóbiliteit-beleidsnota van het kabinet …

Ik heb nog twee punten:

– In het regeerakkoord is afgesproken dat het kabinet streeft naar meer gym op school in het basisonderwijs, beroepsonderwijs en voortgezet onderwijs – mijn collega De Liefde heeft hier eerder aandacht voor gevraagd. Klopt het dat de Kamer inderdaad, zoals minister Schippers eergisteren heeft gemeld,  vóór 31 maart aanstaande van de minister van Onderwijs een brief zal ontvangen, waarin zij aangeeft hoe deze afspraak uit het regeerakkoord wordt uitgevoerd?

-Vorig jaar heeft mijn fractie een D66-amendement voor de Digitale Topschool niet gesteund, omdat wij ons daarover toen nog geen afgewogen oordeel hadden kunnen verwerven. Ik heb me er inmiddels in verdiept – en het is een hartstikke leuk en ook wérkend particulier initiatief (van de Stichting Cognitief Talent), leergierige leerlingen bovenbouw basisschool kunnen extra opdrachten maken die online worden aangeboden om hen extra uit te dagen hun talenten te ontplooien; met een subsidie van 60.000 euro kunnen ze het intiatief in de lucht houden, vraag de minister vriendelijk dit alsnog regelen, anders moet ik er later alsnog een amendement over indienen;

Mevrouw de voorzitter, ik sluit af.

Ik sprak net nog (bij het normaal gaan vinden om voor je onderwijsbaan te verhuizen of in de trein te stappen) over een mentaliteitsomslag. Het is nu vooral aan de onderwijswereld zelf om in de breedte de cultuur- en mentaliteitsomslag naar beter presteren, een tandje erbij in het onderwijs daadwerkelijk te maken. Waar nodig zal de VVD-fractie in de Tweede Kamer dat proces van harte af en toe een duwtje geven. Ze rekent daarbij op de actieve inzet en steun van de ons doorgaans zo welgezinde bewindslieden achter de regeringstafel.

Spreektekst Ton Elias derde termijn onderwijstijd d.d. 22-11-2011

Voorzitter. De VVD heeft in eerdere onderdelen van deze behandeling duidelijke voorwaarden gesteld om in te kunnen stemmen met het wetsvoorstel. De minister heeft voor mijn fractie belangrijke toezeggingen gedaan en mijn fractie zal in de praktijk nauwkeurig op de naleving daarvan toezien. Indien nodig komt er een Algemene Maatregel van Bestuur, waarvan de minister reeds de hoofdlijnen heeft geschetst. Krijgen leerlingen wel ten minste 1000 uur onderwijs — nu is dit 1040 uur geworden — die voldoen aan de criteria voor onderwijstijd en heeft de medezeggenschap ingestemd met de juiste kwantitatieve en kwalitatieve invulling van die uren? Dat zijn de elementen waarop de inspectie kan en zal toetsen.

De minister kan bij Algemene Maatregel van Bestuur nadere eisen stellen aan door de scholen te verstrekken informatie inzake de invulling van lesuren. De minister gaat er vooralsnog van uit dat dit niet nodig is, maar daarvoor zijn wel themaonderzoeken nodig. Het eerste onderzoek dat de minister zal verrichten, gaat over het schooljaar 2011-2012. Ik wacht het resultaat van dit onderzoek met belangstelling af. Als het nodig is, komt de Algemene Maatregel van Bestuur er. Die is er dan niet voor niets en kan een stok achter de deur zijn.

Ik wil een beetje relativerend zijn over het voorstel om onder speciale condities naar 1040 uur te gaan. Ik heb niet voor niets in mijn eerste termijn oud-minister-president Van Agt aangehaald. Die zei: dat heb je wel eens in de politiek, de één wil een kameel en de ander wil een paard en uiteindelijk krijg je een dromedaris. Het beest heeft er nu weer een klein bultje bij. Het is niet verschrikkelijk rampzalig. Ik beschouw de uitkomst, met de maatwerkuren, die deels voor leerlingen met een achterstand of voor excellente leerlingen zullen worden ingezet, als een politiek aanvaardbaar compromis, waarmee de VVD kan leven. Dat zal althans mijn advies aan mijn fractie zijn.

De nota van wijziging heeft bepaald niet de voorkeur van mijn fractie, maar is als onderdeel van de totale wet acceptabel, afgezet tegen de situatie waarin deze wet niet tot stand zou zijn gekomen. Collega Van der Ham heeft gevraagd wat er overblijft. De heer Biskop heeft bij interruptie heel helder aangegeven wat overblijft: een heleboel. Daarbij verwees hij naar wat de minister aan het einde van haar verhaal zei. De positie van ouders en andere belangrijke dingen worden geregeld. Voor mijn fractie geeft de doorslag dat deze wet ervoor zorgt dat scholen les moeten geven en dat er minder gehang in de gang en gedrentel op het schoolplein zal zijn. Dat is voor ons de kern. Daarom zal de VVD instemmen met dit wetsvoorstel, als het aan mij ligt.

VVD: Besteed onderwijsgelden aan onderwijs, niet aan feesten

De VVD in de Tweede Kamer hekelt het fortuin dat ROC Aventus heeft besteed aan een afscheidsfeestje voor haar scheidende collegevoorzitter. Geld dat wat de VVD betreft beter uitgegeven had kunnen worden aan onderwijs.

Het uitbundige feest op het ROC kostte in totaal € 24.701. VVD-woordvoerder Elias stelde naar aanleiding van dit incident Kamervragen aan de Minister van Onderwijs. Elias: “een dergelijk bedrag valt maatschappelijk niet te verantwoorden. Onderwijseuro’s dienen ten behoeve van de kwaliteit van onderwijs te worden aangewend. Niet aan feesten en partijen”. Elias drong er bij de Minister van Onderwijs dan ook op aan om dit signaal duidelijk over te brengen aan het ROC. In de beantwoording van de Kamervragen onderschrijft de minister de zienswijze van de VVDer: “Publieke bekostiging moet zo veel mogelijk ten goede komen aan het primaire onderwijsproces. […] Van onderwijsinstellingen verwacht ik dan ook een doelmatige besteding van onderwijsmiddelen”. Het bedrag dat ROC Aventus vorig najaar heeft uitgegeven noemde zij vervolgens “te fors” en gaf verder aan er bij de ROC op aan te dringen om in toekomstige situaties “sober” om te gaan met publieke bekostiging.

Elias: “De minister neemt hier gelukkig ons signaal volledig over. Het is niet alleen gericht aan deze ene school, dit is een signaal aan alle scholen en onderwijsinstellingen: besteed je geld aan je kerntaak, het onderwijs”. Het ROC Aventus heeft zich de kritiek aangetrokken en verklaard dat “een volgend afscheid van bescheidener aard zal zijn”.